UX – Agile, design en de Mona Lisa

UX en Service Design

Ik was laatst betrokken bij een workshop waarbij ter introductie twee plaatjes gebruikt werden om het verschil uit te leggen tussen ‘incrementeel ontwikkelen’ (de watervalmethode) en ‘iteratief ontwikkelen’ (agile):

A- Incrementeel (waterval):

image

B- Iteratief (agile):

image

De plaatjes willen laten zien dat bij een ‘waterval proces’ alles eerst wordt uitgedacht en je pas helemaal op het einde een werkend product hebt. Bij een agile proces denk je niet alles van te voren uit maar ontwikkel je in stappen een product wat in elke fase ‘werkt’ (zij het in rudimentaire vorm).

De maker van deze plaatjes, Jeff Patton, hield in zijn artikel uit 2007,  ‘Don’t know what I want, but I know how to get it’, een pleidooi voor de agile werkmethode. Het is een prima artikel, al was het maar vanwege de Sex Pistols quote, maar… je kunt duidelijk zien dat Jeff een softwareontwikkelaar is en geen UX ontwerper. 

De plaatjes kloppen niet
Het artikel is al zeven jaar oud, maar het Mona Lisa voorbeeld wordt nog steeds gebruikt. Het wordt denk ik tijd om uit te leggen dat de plaatjes verkeerd zijn. Want waar zijn hier de ontwerpers??

De waterval
Creatieve processen lijken wel magisch. Hoe krijgt iemand de Mona Lisa in zijn hoofd? Wanneer ik naar het watervalplaatje kijk, wordt dat zo uitgebeeld:

image

Voila, bam, daar is ze al, bedacht door een genie! Vervolgens hoef je het alleen nog maar uit te voeren, simpel toch? 

Nee, het is niet zo simpel: er is werk aan om tot zo’n beeld te komen en het is wel erg krom dat dat werk in dit voorbeeld buiten het proces wordt geplaatst. Alle ontwerpgeheimen onthullen gaat hier te ver, maar een tipje van de sluier kan ik wel onthullen. Met ontwerp erbij ziet waterval er zo uit:

image

Agile
Hmm, lijkt dat ontwerpproces hierboven niet heel erg agile? Inderdaad, ik heb het agile voorbeeld ervoor geplakt. Maar dat voorbeeld ís helemaal niet agile, er wordt juist een waterval ontwerpproces uitgebeeld!

Waarom? Hierom:

  1. De functionaliteit en vorm van de eerste versie is volledig gelijk aan de laatste versie. Alles zit er meteen al in. 
  2. De eindvorm is ook al meteen in de eerste versie definitief, ze is alleen ‘mooier geworden’.   

Kijk nog maar eens goed: de eerste Mona kan al kijken, ruiken, lachen, praten, hoofd draaien, neuspeuteren enzovoort. En.. de ze is direct te herkennen als Mona Lisa. Het ontwerp is staat van begin al vast, het wordt alleen maar verder aangekleed.

image

Zo zou agile helemaal niet moeten werken. In de eerste oplevering is een ‘werkende versie’ voldoende en daarbij draait om het bereiken van doelen, niet van functionaliteit. De Mona Lisa is wereldberoemd vanwege haar blik en haar glimlach. De eerste versie had er dan ook best zo uit kunnen zien:

image

Vervolgens ga je als volledig team, ontwerpers en ontwikkelaars tegelijk, aan de slag om tot een eindproduct te komen. Daarbij is de insteek van agile dat je kunt sturen. Uit de eerste versie kan dus uiteindelijk best de Mona Lisa ontstaan (wanneer iedereen binnen het team een genie is), maar het had ook heel goed dit succesvolle product kunnen worden:

image

Voordeel en valkuil
In een echt agile proces weet je dus niet van te voren wat voor vorm er uit komt. Dat is ook de kracht ervan. Maar zo flexibel als ik het hierboven schets (Mona Lisa of Sponge Bob), gebeurt het eigenlijk nooit. De vorm staat meestal wel degelijk van te voren vast. Dat gebeurt dan meestal in een ‘conceptfase’ of een ‘sprint x’, buiten het werkelijke project om. Het ontwikkelen zelf richt zich daarna vooral erop het product ‘werkend‘ te maken, en niet meer op de vorm waarin het moet werken. 

Ik snap het wel; het kost allemaal tijd en geld, maar ik vind het toch jammer. Doordat vorm en project zo uit elkaar getrokken worden, blijft ontwerp binnen een agile proces nog steeds een wat ondergeschoven kindje. Terwijl er zo veel kansen liggen, als je maar durft.  

UX – Een kwelling voor een kaartje

UX en Service Design

Ik heb tickets voor Richard Thompson gekocht. Erg veel zin in, en het leverde meteen materiaal voor deze blogpost op. Want het bestelproces op ticketmaster.nl is een van de vervelendste die ik in tijden gezien heb.    

Het bestelproces

Laten we mijn ervaring eens doorlopen. Op de productpagina is er nog niet zoveel aan de hand. Ik krijg wel al een voorproefje van wat mij te wachten staat in de vorm van een annuleringsverzekering die even duur is als het ticket zelf. Wanneer ik een ticket heb geselecteerd, zoek ik tevergeefs naar een bestelknop. In plaats daarvan zie ik dit:

image

Ik ben wat verbaasd, maar ik snap het nog. Er zijn concerten waarvoor in recordtijd tickets worden besteld, vandaar dat er realtime gekeken wordt of er nog wel tickets beschikbaar zijn. Ik klik dus op ‘zoek tickets’, voordat iedereen behalve ik straks bij Richard Thompson in de zaal staat.

Gelukkig! Er zijn nog tickets maar… ik heb precies één kwartier om deze te bestellen: er staat een timer rechts. De tijd tikt en als ik niet snel ben is mijn kans voorbij.

image

Ik kan deze aanpak nog steeds begrijpen vanwege situaties dat er een stormloop op tickets is. Maar.. het levert wel stress op. Een goed ontwerp loodst daarom de klant in zo’n situatie zo snel en comfortabel mogelijk door het bestelproces heen. 

Wilt u misschien ook..?

Maar daar is geen sprake van. In plaats van de mogelijkheid om snel mijn bestelling af te ronden, krijg ik een waslijst aan ‘aanvullende artikelen’ voor mijn neus, te beginnen met alweer die annuleringsverzekering van daarnet: 

image

En wat dacht je van gehoorbescherming? Elk blokje is een winkelmandje op zich met heel veel informatie en keuzemogelijkheden waar je mee om moet gaan terwijl je in tijdsnood zit. Vooral die ‘ik ga akkoord met de algemene voorwaarden’ is heel verwarrend omdat die meestal pas aan het einde van een bestelproces komt.  

image

Na gehoorbescherming krijg ik ‘cadeauverpakking’. Ik kan wel kiezen uit thema ‘A tot en met F’ waarvan ik er steeds maximaal 8 van kan toevoegen! 

image

Mijn ogen vliegen tussen de timer en alle opties heen en weer, terwijl ik naar de verlossende bestelknop zoek. Ondertussen ben ik bang dat ik iets kies wat ik helemaal niet wil. Maar mijn kwelling is niet voorbij, ik kan alleen weer ‘doorgaan’. De volgende stap is: inloggen of aanmelden.

Het aanmeldproces

Herken je dat? Dat je niet weet of je al eerder een account hebt aangemaakt? Ik probeer wat opties uit, maar ik kom er niet in met wat ik denk dat mijn account zou kunnen zijn. Daarom klik ik op ‘aanmelden’ alwaar ik de volgende gegeven verplicht ben om in te vullen:

  • E-mail *
  • Bevestig e-mail * 
  • Wachtwoord *  
  • Bevestig wachtwoord *
  • Voornaam * 
  • Achternaam * 
  • Geslacht *  
  • Adres + huisnummer * 
  • Postcode * 
  • Plaats * 
  • Land *
  • Telefoon * 
  • Voorkeurstaal *

Dit is natuurlijk ontzettend veel. Waarom willen ze weten of ik een mannetje of vrouwtje ben? Waarom een adres wanneer ik toch een digitaal ticket wil? Waarom een telefoon of voorkeurstaal?  

De…………..timer……………….telt…………………..af

Aanmelden mislukt

Ik vul alles in maarrr.. ik kan mij níet aanmelden; ik blijf op dezelfde pagina zonder dat er iets verandert. Na vier keer opnieuw geprobeerd te hebben, weet ik het even niet meer. Ten einde raad besluit ik dan maar te proberen of ik toch geen account heb. Ik vul mijn e-mail adres in en tot mijn verbazing blijk ik toch een account te hebben.

Hadden ze nou echt op de aanmeldpagina niet de melding kunnen geven dat er al een account met dit e-mailadres bestaat? Er werd geen enkele feedback gegeven! Maar goed, ik kan inloggen. Snel door!!

Betalen

Nou ja, snel, ik moet nog wel wat keuzes maken. De eerste optie bij ‘betalen’ is echter ‘bezorgen’. En ik moet goed lezen, want het kost allemaal weer net iets meer: digitaal, standaard of aangetekend:

image

En dan krijg je weer van die rare opties! Want heb ik al gehoord van American Express Membership Rewardspunten? Wel even akkoord gaan met de Algemene voorwaarden hoor!  

image

En vergeet vooral de Gift Cards niet!!!! Nu met veiligheidscode!! Snel inwisselen!

image

Pas nadat ik al deze opties genegeerd heb, komt er een eind aan de ellende. Ik kon eindelijk de betaalopties kiezen waar ik al die tijd naar op zoek was om de transactie af te ronden. Ondanks de race tegen de tijd is het mij gelukt. Ik ga naar Richard Thompson!

Dark patterns

Ik heb meer dan genoeg bestelprocessen ontworpen om te weten dat een fijne gebruikerservaring helemaal niet zo gemakkelijk te ontwerpen is. Er spelen te vaak systeemfactoren en bedrijfsoverwegingen mee die niet in het belang van de eindgebruiker zijn.  

Toch hadden in dit proces al een paar dingen klantvriendelijker gekund door de volgorde te veranderen: wanneer als eerste gevraagd was of je digitale tickets wilde, hadden de cadeauverpakking, de bezorgopties en het bezorgadres al weggelaten kunnen worden. 

Maar deze bestelflow is met een reden ‘slecht’ ontworpen, ze is bewust zo ontworpen om mensen vanuit een stress situatie extra producten aan te smeren. Niet dat ik iets tegen commercie heb, een winkel is een winkel. Maar er zijn twee manieren om met je klanten om te gaan: je verleidt mensen met een goede ervaring óf je brengt ze in de war in de hoop dat ze fouten gaan maken. Zo’n ontwerppatroon heet dan een dark pattern.      

De laatste voorwaarden

Nou heb ik een muzieksmaak waar weinig mensen voor in de rij staan. Voor mij telt die timer niet. Maar mijn ontwerpershart bloedt wanneer ik denk aan al die mensen die ontzettend graag naar een concert willen waar iedereen naar toe wil. Klanten verdienen echt een betere ervaring. 

Maar het is natuurlijk de vraag of dit bedrijf klantvriendelijkheid wel zo belangrijk vind. De allerlaatste keuze die je in dit bestelproces moet maken, zegt eigenlijk alles:

image

UX – Content modelling

UX en Service Design

Wat is het toch heerlijk om knopen door te hakken: na maanden schaven aan een blogpost, heb ik zojuist op de ‘verwijder’-knop geklikt. Niet goed, weg ermee!  En dan wil ik het nu eens over relaties en structured content hebben.

Van concept tot systeem
Tijdens een ontwerpproces van een applicatie wordt er veel besproken: branding, budget, doelen, doelgroepen, KPI’s, technische randvoorwaarden, huisstijl, en nog veel meer. Maar wanneer het over ‘informatie’ gaat, gaat het al snel over de manier waarop je die binnen systemen opslaat of kunt koppelen. Zeer relevant, maar niet voldoende om ook echt goed met die content te kunnen werken.

Mensen denken anders dan systemen. Een goede content structuur geeft dan ook de relaties weer zoals die begrepen worden door een mens en niet door een systeem. Een flink deel van slechte gebruikerservaringen online is terug te voeren tot dat verschil.

Content modeling

Een mooie vorm om meer van die menselijke relaties te laten zien, is het maken van een content model. Een content model is een schematische weergave van de inhoudelijke relaties die verschillende informatietypen hebben. 

Laat ik een voorbeeld geven. Wanneer ik mijn eigen stripblog vanuit het systeem teken, ziet dat er zo uit: 

image

Het lijkt mij duidelijk dat aan dit schema totaal niet af te lezen is, wat ik werkelijk doe. Het helpt al wat, wanneer ik er in zet wat voor content er dan op die pagina’s staat: ik vertel op mijn stripblog iets over mijzelf, ik plaats tekeningen en een aantal van die tekeningen zijn in een portfolio gebundeld:

image

Beter, maar nog niet goed genoeg: De relaties zijn hier namelijk nog steeds systeemrelaties. Wanneer ik werkelijk wil laten zien wat ik doe, moet niet de systeemvorm maar de inhoudsvorm opgetekend worden. En dat ziet er nog al anders uit, kijk maar:

image
Content model

Wanneer ik het zo uitteken, zie je meteen wat voor type werk ik maak, dat het in verschillende vormen gepubliceerd kan worden en dat daar een uitgever bij kan horen. En waar mijn portfolio gebleven is? Dat is een deelverzameling van verhalen, dagboeken, cartoons, illustraties en de boeken/publicaties waar ze verschenen zijn. 

Mooi toch? Dat is nou content modelling. Het is voor mij helaas wel een model van de toekomst, want ik heb nog geen uitgever, maar soit. 

Van content model naar systeem

En dat systeem dan? Wel, dat komt daarna en is minstens even relevant. Maar je kunt een veel beter systeem ontwerpen wanneer je informatie naar menselijk begrip indeelt. Sterker nog: nu content steeds meer zijn eigen weg gaat op sociale media, weg van je eigen website(s), kán het niet meer anders of je moet het zo aanpakken, het is de enige manier om je content online zijn identiteit en betekenis te laten behouden. 

Essentieel leesvoer over ‘content modelling’:

UX – Content als cultuur

UX en Service Design

Content is booming, dat merk je wel aan alle artikelen die erover geschreven worden. Er is veel te lezen over wat je met content kunt doen, maar er wordt veel minder stilgestaan bij wat ‘content‘ dan eigenlijk is. Waar hebben we het nou over? Wanneer ik online even naar betekenissen zoek, kom ik al snel op de volgende definities uit:

Content is informatie die een doel dient“ (nl.i-scoop.eu)

“Met content bedoelen we de vorm en inhoud van een boodschap“ (vandeinhoud.nl)

Klare taal: content is informatie die een doel dient. Maar wat voor informatie? Halen we voor elke boodschap die we kunnen bedenken even wat nieuwe content uit een automaat? Nee, natuurlijk niet. Content is per bedrijf een unieke combinatie van zaken; afhankelijk van de producten die ze maken, de diensten die ze aanbieden en voor wie ze dat in welke situatie willen doen. Goede content heeft daarom altijd een relatie tot:

  1. Een business goal
  2. Een behoefte van de doelgroep
  3. De situatie waarbinnen die behoefte speelt

Geen content zonder context

Daarom is content nooit zomaar ‘inhoud’, het is altijd onderdeel van een groter geheel. Ik wilde eerst het woord ‘systeem’ gebruiken, maar dat is mij veel te klinisch. Een slim bedrijf ziet zijn content als een cultuur omdat elk fragment ervan zowel om relaties als om identiteit gaat.

Content als totaalervaring

O.K., content is dus ‘inhoud die binnen een context een doel dient’. Maar waarom vind ik het zo belangrijk om dat dan op te schrijven? Wat moet je daar dan mee? Misschien komt het doordat ik momenteel veel over service design lees. Het belangrijkste wat ik daar voor mijzelf uithaal, is het volgende:

Je doelgroep komt online op verschillende momenten en plekken in contact met je bedrijf, maar ze ervaren al die verschillende momenten wel als één geheel.

Daarbij zet de minste ervaring al snel de toon voor de volledige ervaring. Voorbeeld? Ik hoef maar ‘ns’ te zeggen en jullie denken aan ‘vertraging’, of niet soms? Of stel je voor dat je je therapeut wild in een nachtclub ziet dansen. Natuurlijk mag die man dat doen, maar je gaat voortaan toch net iets anders de sessies in met je persoonlijke obsessies.

Alles is ‘content’

Online bestaat zo ongeveer élke ervaring van een consument uit ‘content’. De mooie campagne maar ook de website waarbinnen ze verdwalen, de handige productinformatie maar ook de onpersoonlijke geautomatiseerde e-mail die ze krijgen wanneer ze een bestelling hebben gedaan. 

Al die verschillende dingen dragen bij tot het beeld wat de consument van jou als bedrijf heeft. Vandaar dat er bij het ‘produceren van content’ best eens wat holistischer naar gekeken mag worden:

UXmatters – Journey maps

UX en Service Design

Even de aandacht vestigen op een lang, maar erg goed artikel over journey maps, of customer journeys of hoe je ook maar wil noemen: Journey Maps: Not the End of the Story op “UX Matters”.

5 voorwaarden
In het artikel staan vijf voorwaarden om een journey mapping sessie te laten slagen en vijf redenen waarom het kan mislukken. De twee belangrijkste voorwaarden voor succes zijn voor mij:

  1. Een bedrijf moet de mindset hebben om vanuit UX te willen denken en te handelen.
  2. Er moet al kwantitatieve en kwalitatieve informatie over de doelgroepen beschikbaar zijn, anders is er niets te ‘mappen’.

Samengevat: geen journey zonder data en voorbereiding.

UX – Veilig betalen

UX en Service Design

Vandaag werd ik weer eens heel zenuwachtig bij het plaatsen van een online bestelling. Een slimme webshop laat meteen zien, wat de betaalopties zijn: ideal, creditcard, paypal etc.. Maar de webshop waar ik was, gaf mij pas in het winkelmandje de volgende opties om echt te gaan bestellen:

Hmm, PayPal ken ik wel, maar blijkbaar hoort dat niet bij ‘Veilig Betalen‘. Wat zou dat veilig betalen dan zijn? Ik klik daarop door, en kijk: Veilig Betalen betekent dat ik een account aan kan maken!

Hartstikke mooi, zo’n account, maar ik weet nog steeds niet wat dan de betaalmogelijkheden zijn. Sterker nog, ik kan op deze pagina niet eens een account aanmaken! Bij het blok ‘nieuwe klanten’ staat geen link (en nee, op de rest van de pagina ook niet). Ik probeer het nog even als bestaande klant, maar ik besta echt niet.

Dan maar terug naar PayPal. Ik ga dus een stap terug, klik vanuit de winkelmand door naar de PayPalomgeving en reken af. Daarna wordt ik terugverwezen naar de website en krijg ik de melding dat ik even moet wachten omdat ‘mijn bestelling verwerkt wordt’. En dan… kom ik weer op dat scherm terecht voor ‘veilig betalen’!

Ik heb zojuist mijn geld uitgegeven, heb ik nou mijn bestelling geplaatst of niet? Is er met PayPal iets misgegaan en moet ik nou toch voor ‘veilig betalen‘ kiezen? Ik snap er niets van.

Chat time
Tijd voor echt klantencontact dan maar, ik kies voor het chatboxje dat wat zenuwachtig aan de rechterkant van het scherm te voorschijn schuift.

  • Start de chat
  • Kies uit menu
  • Man uit india
  • Man geeft telefoonnummer in Nederland
  • Be-eindig chat
  • Bel telefoonnummer en kies uit menu
  • Voer ‘zevencijferig doorkiesnummer‘ in. Eh???
  • het zevencijferige doorkieznummer is niet juist, maak een keuze uit het keuzemenu’. AARGH, ben ik hier bij een geheim genootschap aangekomen?

Ik probeer maar snel een andere toets om hieruit te komen. Maar niet veel later zit ik helemaal vast in een andere dode hoek van het keuzemenu: ik had voor ‘informatie over mijn bestelling’ gekozen, maar ik kan geen ordernummer invoeren. Dat is nu juist waarvoor ik bel:

  • ‘Excuses, uw vraag wordt niet goed begrepen!‘
  • ‘Excuses, uw vraag wordt niet goed begrepen!‘
  • En dan.. eindelijk een echt persoon aan de lijn!

Maar er is niets over mijn bestelling in het systeem te vinden. Klantenservice zal deze middag terugbellen. Ik weet niet meer wat ik moet doen, behalve dat ik op dat telefoontje moet wachten.

Stapsgewijs verder
Ondertussen zit ik nog steeds naar dit account scherm te staren..

Ik klik nu toch maar op de optie ‘ga verder als gast‘. Waarom? Eigenlijk ben ik bang dat ik nu dubbel ga bestellen. Maar ik vertrouw dit bedrijf wel en dat is de enige reden dat ik uberhaubt door durf te gaan; als het misgaat, zal ik wel een van de twee bestellingen terugsturen. En zie, op het volgende scherm zie ik deze stappenbalk:

Eh? Volgens dit stappenplan is de bestelling nog niet ‘ingediend’. Maar er staat ook niet dat ik al betaald heb; ik heb helaas geen screenprint van de melding onderaan: ‘Wanneer je doorgaat, ben je verplicht te betalen’..

Wat ik helemaal raar vind, is dat ik blijkbaar pas na mijn betaling mijn bestelling moet controleren. Dat is echt niet zoals het hoort! De onzekerheid blijft dus, maar ik voel mij nu ondertussen als een gokker die het geld al heeft uitgegeven en stug doorgaat met risico’s nemen. Ik klik door naar de volgende stap en naar de volgende. Bam, bestelling geplaatst!

De finale
Eind goed, al goed. Uiteindelijk bleek dat ook voor PayPal deze twee stappen doorlopen moesten worden. Maar wanneer ik kwam ik daar pas achter? Ik zag pas in de bevestigingsmail duidelijk de betaalmethode vermeld.  Mijn adrealinepijl kon zakken..

Wat ging hier nou allemaal mis?

De klantenservice belde later op die dag nog even terug en wat bleek? PayPal is nog niet zo lang geintegreerd binnen ‘het systeem’!

Ik ben hier, ondanks mijn groeiende onzekerheid, steeds doorgegaan. Maar hoeveel mensen zouden hier wel afhaken? Hoeveel omzet zou dit dit bedrijf nou schelen?

Dit is nou een duidelijk voorbeeld van wat er mis kan gaan wanneer je een extern systeem in een bestaand systeem integreert. Het oude systeem zal vast logisch in elkaar zitten en ze zullen het technisch vast goed gekoppeld hebben, maar qua gebruikersflow klopt er voor de nieuwe situatie werkelijk niets meer van: een goede technische integratie is niet hetzelfde als een goede gebruikerservaring.

De belangrijkste fouten nog eens op een rij

  1. Er was geen duidelijk informatie vooraf over alle mogelijkheden om te betalen. (Veilig Betalen is gewoon een marketing term)
  2. PayPal is niet op de betaalpagina geintegreerd, maar in de winkelmand. Dat is te vroeg in het checkout proces: ik moet hier eerst betalen voordat ik mijn eigen gegevens veilig kan controleren.
  3. Ik krijg geen positieve feedback dat mijn betaling via PayPal geslaagd is.
  4. In plaats daarvan krijg ik een scherm dat zowel qua vormgeving als inhoud alleen maar te maken heeft met ‘Veilig Betalen’, de manier van betalen waar ik niet voor gekozen had. 
  5. Op dat scherm is op geen enkele wijze op te maken, dat ik om mijn bestelling af te ronden, nog iets moet doen (door te gaan in het oude systeem).
  6. Wanneer ik de website hier weg zou klikken, heb ik uiteindelijk niets besteld.

Hierbij is nummer twee de cruciale fout die alle andere fouten veroorzaakt of erger maakt. Natuurlijk had PayPal pas als betaalmethode op de betaalpagina in het checkout proces geintegreerd moeten worden.

Dat lijkt mij even voldoende voor nu. En dat komt allemaal uit een eenmalig doorlopen van het proces. Wie zegt nu dat usability testing duur is?

Daarom: test altijd op de ervaring van gebruikers, beste mensen!